قیمت دلار که هفته گذشته به سقف تاریخی خود رسیده بود، طی پنج روز کاری اخیر، 9 درصد ریزش کرده و در مسیر نزولی به میانگین قیمت سالانه خود نزدیک میشود. اگرچه برخی عنوان می‌کنند که کاهش قیمت دلار در روندی طبیعی رخ داده و به دلیل کاهش انتظارات تورمی بوده است، اما سرنخ‌های کاهش قیمت دلار بیش از آنکه به فاکتورهای اقتصاد کلان برسد، به سیاست‌های ارزی بانک مرکزی متصل میشود.
به گزارش تابان گوهر نفیس به نقل از تجارت‌نیوز، قیمت دلار از نیمه دوم دی‌ماه تا اواخر هفته گذشته روند صعودی شارپی داشت و 20 درصد رشد کرد. گرد و خاک دلار، دامن بازار طلا و سکه را هم گرفت و قیمت انواع قطعات سکه سنگین را یک کانال بالاتر نشاند.
طی این مدت، قیمت طلای 18 عیار نیز به سقف تاریخی خود یعنی سه میلیون تومان در هر گرم رسید و قیمت مثقال طلای 18 عیار نیز 12 میلیون تومانی شد. با این حال، از اواخر هفته گذشته به این سو، قیمت دلار کاهشی شده و با شتابی بیش از شتاب رشد خود، در روند نزولی میراند؛ اما چرا دلار گران شد و چرا اکنون در حال ارزان شدن است؟
چرا دلار گران شد؟
عملیات تروریستی در کرمان، نگرانی‌ها نسبت به افزایش تنش‌های سیاسی را افزایش داد. بر همین اساس از نیمه دی‌ماه امسال، قیمت دلار در روند افزایشی قرار گرفت. حمله موشکی سپاه پاسداران به مواضع تروریست‌ها در سوریه و عراق نیز سبب استفاده افزایشی‌های بازار ارز از این وضعیت شد و قیمت دلار با شتاب بیشتری در مسیر رشد قرار گرفت.
پس از این رخدادها، این بار پاسخ آمریکا به حملات یمنی‌ها به کشتی‌های تجاری که به سمت سرزمین‌های اشغعالی در حرکت بودند، دستاویز افزایشی‌ها شد تا قیمت دلار را به سمت کانال‌های بالاتر هدایت کنند. افزایش تنش‌های سیاسی در حالی سیگنال رشد را برای قیمت دلار صادر کرده بود که فاکتورهای اقتصادی نیز نمی‌توانست فضای روشنی را برای فعالان اقتصادی ترسیم کند.
در همین ارتباط باید به اظهارات رئیس صندوق توسعه ملی اشاره کرد که گفته بود دولت‌ها طی 12 سال گذشته، بیش از 100 میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی برداشت کرده‌اند که نمی‌توانند آن را پس بدهند. مهدی غضنفری اظهار کرده بود: «طی ۱۲ سال گذشته، بیش از ۱۰۰ میلیون دلار از صندوق استقراض شد. بر اساس محاسبات، اگر بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برداشتی که توسط دولت‌ها صورت گرفته است را در قالب درصد در نظر بگیریم، سهم صندوق از۲۰ تا ۴۰ درصدی که باید نصیبش می‌شد، کمتر از ۱۰ درصد است. دولت‌ها در ۱۰ سال گذشته به طور متوسط کشور را با ۲۰ میلیارد دلار اداره کرده‌اند. یعنی بودجه کشور ۲۰ میلیارد دلار نیاز ارزی داشته است و هر زمان سهم دولت کمتر از این میزان می‌شد، از صندوق توسعه ملی برداشت می‌کردند.»
این اظهارات، آن هم از سوی یک مقام بلندپایه اقتصادی، دست دولت را برای تامین ارز مورد نیاز کشور رو کرد و این سیگنال را به بازار فرستاد که دولت با کمبود منابع ارزی روبروست و بر همین اساس، قیمت دلار جای رشد بیشتری دارد.
در سمت دیگر نیز، فاکتورهایی نظیر تورم فزاینده در بخش‌های مختلف اقتصادی، دورنمای روشنی برای فعالان بازار ارز ترسیم نمی‌کرد. به این ترتیب دو عامل مهم سیاسی و اقتصادی، فرمان رشد دلار را از نیمه دی‌ماه صادر کرد تا اسکناس آمریکایی را در سقف تاریخی خود بنشاند.
در این میان البته باید به این گمانه‌زنی نیز اشاره کرد که برخی از فعالان اقتصادی معتقدند هر سال در آستانه سررسید واریز حقوق و عیدی کارکنان دولت و در راستای جبران کسری بودجه، بازارساز اقدام فنر قیمت دلار را رها و همزمان نسبت به ارزپاشی در بازار اقدام می‌کند. به این ترتیب دلارهای بازارساز نیز در قیمت‌های بالا فروخته می‌شوند و به تناسب میزان رشد قیمت دلار در بازه زمانی مورد نظر، دولت از بازار ارز سود کسب می‌کند.
به‌عنوان مثال در صورتی که این گمانه‌زنی صادق باشد، دولت طی کمتر از یک ماه گذشته، 20 درصد سود از بازار ارز کسب کرده است. با این حال، باید تاکید کرد که این گمانه‌زنی، هیچ‌گاه از سوی بانک مرکزی، مقامات و ارگانهای رسمی تایید نشده است.
چرا قیمت دلار کاهش یافت؟
به هر روی اما طی پنج روز معاملاتی گذشته، قیمت دلار کاهشی بوده و نیمی از رشد یک ماه اخیر خود را از دست داده است. افت 9 درصدی قیمت دلار طی روزهای اخیر اما چگونه میسر شده و چرا دلار ارزان شده است؟
حضور بازارساز در نخستین روزهای رشد قیمت دلار کمرنگ به نظر می‌رسید؛ با این حال، از زمانی که افزایش قیمت دلار با شتاب بیشتری دنبال شد و این اسکناس را به سقف تاریخی رساند، بازارساز پرقدرت‌تر از قبل وارد میدان شد و با استفاده از دو اهرم ارزپاشی و خبردرمانی، قیمت دلار را به سمت کانال‌های پایین‌تر کشاند.
طی این مدت البته از محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی خبری نبود، غیر از آنکه بعد از کاهش قیمت دلار و رسیدن این اسکناس به سطوح پایینی کریدور 50 هزار تومانی، در برابر دوربین‌ها حاضر شد و خبری عجیب مبنی بر پیش فروش ارز را مطرح کرد که البته کارشناسان اقتصادی این اظهارات را به سخره گرفته و ناکارآمد خوانده‌اند.
در همین حال، مرکز مبادله ارز و طلای ایران هم به برگزاری جلسات پیاپی عرضه شمش اقدام کرد تا قیمت‌ها در بازار طلا و ارز را کاهشی کرده و سیگنال کاهش قیمت را برای دلار صادر کند.
با این حال اما از بهبود شرایط اقتصادی، کاهش تورم و کاهش انتظارات تورمی خبری نیست و در انتهای سال، کسری بودجه دولت پرهزینه سیزدهم، بیش از پیش خودنمایی می‌کند. به این ترتیب، کارشناسان اقتصادی، فاکتورهای اقتصاد کلان را در کاهش قیمت دلار در مقطع فعلی، موثر نمی‌دانند.
برخی از فعالان اقتصادی معتقدند که قیمت دلار تا زمان برگزاری انتخابات مجلس پایین خواهد بود اما ممکن است به دلیل شرایط نابسامان اقتصادی، فنر فشرده دلار دوباره رها شود و قیمت را در شب سال نو، تا سقف تاریخی بالا ببرد.
کارشناسان اقتصادی بر این نکته تاکید دارند که کاهش قیمت دلار و ثبات پایدار این ارز، تنها در گرو کاهش تورم و بهبود وضعیت اقتصادی است و تا زمانی که این گزاره محقق نشود، فنر قیمت دلار با هر تلنگری جهش خواهد کرد.
